Widzenie u dziecka -

 jak   to   było   od   początku...

Układ wzrokowy

Układ wzrokowy jest najbardziej złożonym systemem sensorycznym w organizmie człowieka. Jednakże w chwili narodzin dziecka jest jednym z najmniej rozwiniętych układów. Dopiero złożony rozwój struktur ocznych oraz neuronalnych prowadzi do zmian anatomicznych i fizjologicznych, które są niezbędne do powstania prawidłowego widzenia. Dojrzewanie narządu wzroku u dzieci jest procesem dynamicznym. Uwarunkowany jest przede wszystkim przez dopływ odpowiednich bodźców wzrokowych, jak również przez indywidualne uwarunkowania psychofizyczne i genetyczne.

Anatomia gałki ocznej

Oko noworodka jest około 35% mniejsze niż dorosłego człowieka. Długość osiowa gałki ocznej w chwili narodzin wynosi nok 15-16 mm i zwiększa się gwałtownie do 20 mm przez pierwsze dwa lata życia. W 8 roku życia jej długość osiąga 22 mm. Szerokość szpary powiekowej u noworodka jest niemal taka sama jak u kilkuletniego dziecka, natomiast wysokość jest prawie o połowę mniejsza. W chwili narodzin mięsień rozwieracz źrenicy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, co jest przyczyną występowania wąskiej źrenicy. Twardówka u niemowląt jest przeciętnie dwukrotnie cieńsza i bardziej elastyczna niż u osób dorosłych, a jej lekko niebieskie zabarwienie spowodowane jest prześwitywaniem przez nią barwnika błony naczyniowej.

Kolor oczu
Zastanawialiście się kiedyś skąd się bierze kolor oczu? A może zauważyliście, że każdy noworodek ma niebieskie oczy? Potem ten kolor może się zmienić ale dlaczego na początku wszyscy mamy ten sam kolor oczu..

Barwa oczu to cecha determinowana genetycznie. Mimo to, we wczesnym okresie życia prawdziwy kolor oczu jest maskowany, a ściślej  rzecz biorąc – niewykształcony. W efekcie,  wszystkie   dzieci mają niebieskie tęczówki. 
Dlaczego? Melanina, która jest barwnikiem produkowanym zarówno w komórkach skóry, włosów jak i oka, potrzebuje czasu, by pod wpływem światła UV  nabrać właściwego  odcienia.   Stosunek ilości dwóch typów melaniny (eumelaniny i feomelaniny) w tęczówce oka odpowiada za jego barwę. U dzieci melanina jest obecna w małych ilościach oraz przez pierwsze miesiące „niedojrzała”. Z tego względu maskowana jest prawdziwa jej barwa. W konsekwencji  wszystkie  noworodki  cechują się identycznym kolorem oczu.

Wraz z dorastaniem dziecka przy jednoczesnej ekspozycji na  światło  słoneczne w przestrzeni  jego tęczówek dojrzewają komórki zwane melanocytami, które rozpoczynają produkcję oraz wydzielanie melaniny. Im więcej pigmentu wyprodukują komórki tym ciemniejszą barwę przybiorą oczy dziecka. Kolor oczu zakodowany w genach ustala się nawet do 6-8 roku życia.

Rozwój siatkówki i nerwu wzrokowego

Siatkówka w pierwszych miesiącach życia ulega dynamicznym zmianom. Zróżnicowanie morfologiczne czopków i pręcików następuje już w drugim trymestrze ciąży, jednak rozwój plamki rozpoczyna się dopiero po urodzeniu. Zaczątki nerwu wzrokowego widoczne są już w pierwszym trymestrze ciąży. U noworodków notuje się większą ilość włókien nerwowych niż u osób dorosłych. Nadmierna ilość włókien stanowi prawdopodobnie zabezpieczenie przed ich "uszkodzeniem" w okresie rozwoju.

Rozwój kory wzrokowej

Zmiany zachodzące w obszarze kory wzrokowej są szczególnie intensywne do 2 roku życia i mają podstawowe znaczenie do wykształcenia się prawidłowego widzenia. Prawidłowy rozwój drogi wzrokowej oraz ośrodków wzrokowych w centralnym układzie wzrokowym uzależniony jest w głównej mierze od stałego dopływu stałych bodźców. Dlatego też każda anomalia która utrudnia lub uniemożliwia rozwój widzenia (np.zaćma wrodzona) wymaga natychmiastowej interwencji, gdyż w przeciwnym wypadku może doprowadzić do niedowidzenia. 

Ostrość wzroku

Ostrość wzroku noworodka ocenia się na 0,05 i gwałtownie rośnie przez pierwsze 6 miesięcy życia. Badanie ostrości wzroku u niemowląt wykonuje się przy użyciu różnych technik, które mogą dawać znacząco różne wyniki. najprostszym testem jest ocena zachowania się niemowlęcia, np czy skupia spojrzenie na pokazywanym przedmiocie i czy wodzi za nim wzrokiem? badanie ostrości wzroku u dziecka przy użyciu optotypów zależy od wielu czynników m.in od rodzaju użytych tablic i stopnia koncentracji dziecka podczas badania.

Emmetropizacja

Za prawidłowe powstawanie obrazu na siatkówce odpowiada wiele czynników: promień krzywizny przedniej i tylnej powierzchni rogówki, moc soczewki, długość gałki ocznej, oraz współczynniki załamania ośrodków optycznych oka. W oku miarowym, czyli bez wady refrakcji, wszystkie parametry gałki ocznej są tak do siebie "dopasowane" , aby wiązka promieni równoległych, bez użycia akomodacji, skupiała się dokładnie na siatkówce. Proces odpowiedzialny za istnienie większej częstotliwości występowania oka miarowego, niż wynikałoby to z rozkładu prawdopodobieństwa nazywamy emmetropizacją.

Stan refrakcji

U małych dzieci obserwuje się przeważnie małą i średnią nadwzroczność. Brak fizjologicznej nadwzroczności we wczesnym dzieciństwie może być zapowiedzią krótkowzroczności, która będzie pogłębiać się wraz ze wzrostem gałki ocznej. Również astygmatyzm niezwykle często występuje u małych dzieci. Według niektórych badań aż 80% noworodków posiada astygmatyzm od 1,5 do 2.5 D. Dla porównania częstotliwość występowania astygmatyzmu u osób dorosłych wynosi 10-15%. Redukcja astygmatyzmu do poziomu fizjologicznego następuje w przeciągu dwóch pierwszych lat życia. Te fizjologicznie występujące u dzieci wady wzroku zwykle nie wymagają korekcji okularowej. Bezwzględnej korekcji wymaga natomiast stan, który mógłby zakłócić prawidłowy rozwój widzenia, np. znacząca wada refrakcji, różnówzroczność czy zez. 

Widzenie obuoczne

Widzenie obuoczne jest skoordynowaną czynnością obu oczu zapewniającą człowiekowi pojedyncze i przestrzenne (trójwymiarowe) postrzeganie otaczającego świata. Jest ono uwarunkowane nie tylko równoczesnym patrzeniem każdym z obojga oczu, ale także złożonym procesem percepcyjnym odbywającym się w ośrodkowym układzie nerwowym. Ze względu na niedojrzałość wszystkich struktur układu wzrokowego u noworodków nie występuje widzenie obuoczne. Złożone mechanizmy widzenia obuocznego, a następnie stereoskopowego wykształcają się w przeciągu pierwszego roku życia.

Widzenie barwne

Niemowlęta dostrzegają barwy. Udowodniono że już w wieku dwóch miesięcy funkcjonują wszystkie trzy rodzaje czopków odpowiadających za widzenie barwne. Co ciekawe, inne badania wskazują, że niemowlęta 2 i 3 miesięczne wolą barwę żółtą i czerwoną niż zieloną i niebieską.

Układ wzrokowy u człowieka rozwija się najbardziej dynamicznie przez pierwsze 6 lat życia. W tym okresie nawet niewielkie zmiany anatomiczne i refrakcyjne mogą zakłócić rozwój widzenia. Na tym etapie rozwoju układ wzrokowy jest jednak niezwykle "plastyczny" i nawet poważne wady wzroku i anomalie mogą być skutecznie leczone. Zatem niezmiernie ważne jest regularne badanie wzroku u małych dzieci oraz wczesne zdiagnozowanie i korygowanie wykrytych wad.

Żródło: "Izoptyka"