ZEZ - wada wzroku ??

W swojej praktyce często spotykam się z przypadkami kiedy przychodzi do gabinetu pacjent mówiący że jego podstawowym problemem jest wada wzroku. "-Jaka?"- pytam. "Zez" - słyszę odpowiedź.

Znasz kogoś kto tak zrobił i już mu tak zostało do końca życia? :)

Widząc jak wiele osób klasyfikuje zeza do problemu wad wzroku postanowiłam napisać o tym kilka słów.

Zez jest niczym innym jak nierównoległym ustawieniem oczu. Po łacinie nazywany jest strabismus, po angielsku squint, po niemiecku Schiele, a w języku potocznym często nazywany jest strittem. Najczęściej oko ucieka do nosa (zez zbieżny), lub do skroni (zez rozbieżny). W prawidłowych warunkach układ oko-ruchowy ustawia oczy prosto. Jednak gdy ich ustawienie jest utrudnione i wymaga dużego wysiłku często mamy do czynienia z zezem. Nie ma on nic wspólnego z siatkówką i padających na nią promieni świetlnych- nie jest on wadą wzroku.

Główny podział zeza jaki stosuje się w okulistyce to:

• zez jednostronny - gdy stale zezuje to samo oko,

• zez naprzemienny, gdy zezuje raz jedno raz drugie oko.

Drugim równie ważnym kryterium podziału zeza jest ich podział na: zez jawny towarzyszący, zez ukryty oraz zez porażenny.

Zez towarzyszący (strabismus concommitans) jest najczęstszą postacią zeza. Jego cechą jest to, że oko zezujące towarzyszy w ruchach oku prowadzącemu, utrzymując przy tym stały kąt odchylenia.
Przyjmując odchylenia oka jako kryterium podziału, możemy wyróżnić zez:
zbieżny (strabismus convergens, esotropia),
rozbieżny (strabismus divergens, exotropia),
ku górze (strabismus sursumvergens, hypertropia),
ku dołowi (strabismus deorsumvergens, hypotropia),
skośny (strabismus obliquus).

Zez ukryty  polega na zaburzeniu równowagi napięcia mięśni gałkoruchowych. U małego dziecka to zaburzenie przeważnie nie wpływa na powstawanie obuocznego widzenia. Podczas patrzenia obuocznego widzenie obuoczne  utrzymuje proste ustawienie gałek ocznych. W razie osłabienia obuocznego widzenia, wskutek na przykład urazu, choroby ogólnej, stresu czy dużego zmęczenia, może dochodzić do ujawnienia się zeza ukrytego, co powoduje podwójne widzenie.

Zez porażenny cechuje się zaburzeniem ruchów oka – ruch oka w kierunku działania porażonego mięśnia jest osłabiony lub nawet zupełnie niemożliwy. Porażenie mięśnia lub mięśni gałkoruchowych może dotyczyć jednego lub obu oczu.

JAK OBJAWIA SIĘ ZEZ ?

Zez objawia się nieprawidłowym, nierównoległym ustawieniem gałek ocznych, z wyjątkiem zeza ukrytego, który nie jest widoczny. Można go ujawnić podczas badania po uniemożliwieniu obuocznego widzenia. Niekiedy w stanie osłabienia obuocznego widzenia zez ukryty ujawnia się samoistnie, wówczas widoczne staje się nieprawidłowe ustawienie oka, ruchy oczu natomiast są prawidłowe – symetryczne – ale chory zaczyna widzieć podwójnie.

W zezie towarzyszącym ruchy oczu są prawidłowe, zez jest widoczny, zezujące oko słabiej widzi
(z wyjątkiem zeza naprzemiennego, przy którym ostrość wzroku jest prawidłowa).

W zezie porażennym ruchy chorego oka (lub oczu) są zaburzone, występuje podwójne widzenie i często wyrównawcze ustawienie głowy.

SKĄD SIĘ BIERZE ZEZ ?

Zez jest dość uciążliwą dla pacjenta chorobą, ponieważ utrudnia wykonywanie wielu czynności w życiu
codziennym. Konieczne jest wczesne wykrycie tej wady i wdrożenie odpowiedniego leczenia, co daje szanse na pełne wyzdrowienie jeszcze przed osiągnięciem wieku dorosłego.


Przyczyny występowania zeza

Najpopularniejszą przyczyną występowania zeza jest nierównomierne napięcie pewnych grup mięśni, poruszających gałką oczną. Skutkiem tego jest złe ustawienie oka, które przeciągnięte jest w stronę silniejszych mięśni o większym napięciu. W tym wypadku zez jest diagnozowany bez wątpienia najpóźniej, ponieważ widzenie obuoczne skutecznie maskuje słabość jednej z grup mięśni – wada uwidacznia się dopiero po zasłonięciu jednego oka.

Inną przyczyną powstawania zeza są refrakcyjne wady wzroku – dotyczą one przede wszystkim osób z nadwzrocznością. W takich wypadkach, mięśnie oka podlegają zbyt dużemu, permanentnemu napięciu, które prowadzi do wzmocnienia mięśni poruszających soczewką, a w efekcie do złej akomodacji tego narządu.
Zez może również wystąpić w przypadku osłabienia zdolności skupiającej w jednym oku z powodu rozwijającej się zaćmy lub też jaskry – duże znaczenie ma tutaj uszkodzenie nerwu wzrokowego oraz siatkówki.
Taki stan może również ujawnić się po wielu latach od przebycia jakiegoś urazu oka, który doprowadził do uszkodzenia wyżej wymienionych struktur.
Duże znaczenie w rozwoju tego schorzenia mają także wrodzone wady rozwojowe, które dotyczą przede wszystkim budowy oczodołu oraz kształtu gałki ocznej.
Zez pojawia się również w sytuacji porażenia pewnych grup nerwów, które przekazują impulsy do mięśni zewnątrzgałkowych, a także w wyniku innych uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, powstałych na skutek niektórych chorób.


Zez może zwiastować inne choroby
Należy pamiętać, że zez może być jednym z objawów innych, bardzo groźnych chorób. Pierwszą z nich jest zespół Moebiusa, który polega na uszkodzeniu VI i VII nerwu czaszkowego, które odpowiadają za poruszanie gałką oczną.
Poza tym, zez pojawia się również w przebiegu zespołu Browna, gdzie istotą jest pozapalne uszkodzenie mięśnia skośnego gałki ocznej. Wada uwidacznia się tylko przy próbie spojrzenia okiem w górę i w prawo (w przypadku prawego oka).
Zwłóknienie mięśni również ma duże znaczenie w patogenezie zeza – powoduje ono ich znaczne osłabienie.

ZEZ A WADA WZROKU

W każdym przypadku choroby zezowej absolutnie jest określenie wady wzroku (wady refrakcji). U dzieci konieczne jest przeprowadzenie badania zawsze po porażeniu akomodacji odpowiednimi kroplami (Tropicamid, Atropina, Cyclopentolat). U dorosłych dopuszczalne jest przeprowadzenie subiektywnej refrakcji, aczkolwiek w niektórych przypadkach zeza zbieżnego akomodacyjnego konieczne jest badanie po porażeniu akomodacji.

OKULARY W ZEZIE

Choć rzeczywiście zawsze przepisując okulary głównym priorytetem jest uzyskanie jak najlepszej ostrości wzroku, to w zezie moc przepisywanych szkieł bywa modyfikowana przez rodzaj zeza. Główną zasadą jest maksymalne rozluźnienie akomodacji w przypadku zeza zbieżnego lub stymulacja akomodacji w przypadku zeza rozbieżnego. W przypadku zeza zbieżnego zwykle gra rolę czynnik akomodacyjny. Nawet niewielka niewyrównana nadwzroczność jest impulsem do akomodacji a co za tym idzie do zwiększenia kąta zeza zbieżnego.
Dlatego w każdym przypadku zeza zbieżnego zalecane jest pełne wyrównanie nadwzroczności zatem przepisuje się najmocniejsze szkła plusowe. Niekiedy w przypadku napiętej akomodacji pacjent "nie przyjmuje" pełnego wyrównania i widzi w przepisanych okularach niewyraźnie. Stosujemy wtedy przez kilka dni krople porażające akomodację, co pozwala zaadoptować się do okularów. Oczywiście ma to zastosowanie tylko wtedy, gdy wartość przepisanych szkieł nie przekracza wartości refrakcji pacjenta.

Trudniejsza sytuacja jest w przypadku krótkowzroczności i zeza zbieżnego. Aby maksymalnie rozluźnić akomodację stosuje się najsłabsze szkła minusowe zapewniające dobre widzenie.

W przypadku zeza rozbieżnego celem korekcji okularowej jest maksymalna stymulacja akomodacji która zwiększa kontrolę nad rozbieżnym ustawieniem oczu. I dlatego w przypadku zeza rozbieżnego i nadwzroczności zaleca się najsłabsze szkła plusowe zapewniające dobre widzenie. Jeśli jesteś krótkowidzem i masz zeza rozbieżnego często stosuje się nadkorekcję w minusie.

ZEZ A ZABIEG OPERACYJNY

W przypadku dużego kąta zeza wskazana jest operacja. Jest to zabieg wykonany na mięśniach ocznych, po którym natychmiast przystępujemy do ćwiczeń tychże mięśni oraz ćwiczeń ortoptycznych lub pleoptyczno-ortoptycznych. Należy dodać, ze operacja zeza nie wpływa na poprawę ostrości wzroku, ale stwarza lepsze warunki do szybkiego odzyskania centralnej funkcji plamki żółtej, która jest odpowiedzialna za precyzyjne widzenie. Rehabilitacja narządu wzroku po operacji jest integralną częścią leczenia zeza i przyspiesza powrót prawidłowych funkcji oczu.

Na sam koniec odpowiem na często zadawane mi pytanie:

Czy zez u dzieci koryguje się z upływem czasu?!

Zez zbieżny nigdy nie zniknie sam. Jest on wskazaniem do wizyty u okulisty. Niektóre dzieci, ze względu na inną niż u dorosłych budowę kości twarzy, mają tzw. zez pozorny. Wynika on z szerokiej podstawy nosa u dziecka. W miarę upływu czasu zez pozorny znika. Żeby jednak stwierdzić, z jakim rodzajem problemu boryka się dziecko, należy udać się do specjalisty.