Zaćma - Katarakta

"...W tym czasie przyszło jednakże nieszczęście (mowa o początku XX wieku - przyp.autora). Claude Monet zauważył, że pogarsza mu się wzrok. Czerwienie zaczęły wyglądać brudno, róże blednąć, a z głębszymi odcieniami barw nie dawał sobie rady zupełnie. Przyczyną była zaćma. Oznaczało to bolesną operację i przymusowy sześciomiesięczny odpoczynek..."

(Denis Thomas - "Świat Moneta" - wyd. Arkady).

Co to jest zaćma i jakie są objawy

Zaćmą (Cataracta) nazywamy zmętnienie naturalnej soczewki oka, która położona jest do tyłu od tęczówki i źrenicy. U zdrowej osoby soczewka, czyli przezroczysta struktura w środkowej części oka, jest czysta. Pozwala ona przenikać światłu do tylnych części aparatu wzroku. W momencie, gdy jej część staje się mętna (nieprzeźroczysta), przestaje przepuszczać światło. Z czasem, plamy na soczewce powiększają się i powielają. Wraz z ograniczoną ilością światła przedostającego się przez soczewkę, obraz staje się niewyraźny i przymglony. Tak zmieniona soczewka nie jest w stanie prawidłowo skupić promieni świetlnych wpadających do oka na siatkówce i jest przyczyną takich dolegliwości jak:

• zamglone lub rozmazane widzenie,

• gorsze widzenie w nocy lub w jasnym świetle,

• osłabienie widzenia barw,

• narastająca krótkowzroczność objawiająca się początkowo używaniem stopniowo coraz słabszych okularów do czytania przy jednoczesnym pogorszeniu się widzenia z dali.

Kiedyś zaćma starcza dotykała ludzi w wieku od 60 do 70 lat. Teraz zapadają na nią także osoby 45-letnie. Oznacza to, że granica wieku związana z rozwojem zaćmy znacznie się obniżyła.

Przyczyny powstania zaćmy

Najczęstszą przyczyną powstania zaćmy są zmiany tkanek oka związane z procesem starzenia się organizmu. Innymi przyczynami prowadzącymi do rozwoju zaćmy są: choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca), przebyte urazy oka, przewlekłe leczenie niektórymi lekami (np. preparaty sterydowe) oraz przebyte zabiegi operacyjne oka. Powstanie zaćmy może mieć również podłoże dziedziczne i występować ona może zdecydowanie częściej w niektórych rodzinach.

Za głównego sprawcę uważa się proces starzenia — co najmniej 99% osób cierpiących na zaćmę (pozostałe 1% rodzi się z zaćmą wrodzoną)

Leczenie

Jedynym sposobem leczenia zaćmy było i jest operacyjne usunięcie zmętniałej soczewki z oka.

Operacje zaćmy wykonywane były, choć trudno w to uwierzyć, już kilka tysięcy lat temu! Pisano o nich w Kodeksie Hammurabiego, Księgach Wedy i Kodeksie Medycznym Hipokratesa. Historyczne już dziś metody to: zepchnięcie zmętniałej soczewki igłą do wnętrza oka (początek naszej ery), wypchnięcie zaćmy na zewnątrz oka (XVIII wiek), usunięcie zaćmy przy pomocy mrożącej sondy (tzw. krioekstrakcja - metoda opracowana przez Polaka profesora Tadeusza Krwawicza w 1960 roku i rozpowszechniona wówczas na całym świecie!).

Nasza wiedza na temat zaćmy często opiera się na stereotypach. Choroba uchodzi za trudną do wyleczenia, a operacja zaćmy za skomplikowaną. W wyniku tego błędnego założenia wiele osób odkłada na ostatnią chwilę, decyzję o poddaniu się zabiegowi chirurgicznemu. Prawda natomiast jest taka, że: im wcześniej, tym lepiej dla oczu.  Obecnie zdanie -"zaćma musi dojrzeć"- trzeba odłożyć do archiwum!

Metoda fakoemulsyfikacji umożliwia operowanie zaćmy w każdym jej stadium. Operację wykonuje się w warunkach ambulatoryjnych, w znieczuleniu miejscowym - podaje się krople znieczulające do worka spojówkowego. W miejsce usuniętej zaćmy wkłada się odpowiednio dobraną sztuczną soczewkę, dzięki której nie trzeba, jak dawniej, nosić grubych okularów. Co więcej np. krótkowidzowi czy dalekowidzowi tak dobiera się moc sztucznej soczewki, aby wreszcie dobrze widział w dal bez okularów! Po 1 godzinie od operacji pacjent może wrócić do domu. Przeszkodą do operacji nie jest już ani wiek pacjenta, ani większość chorób internistycznych.

Im prędzej chory podda się operacji, tym większe szanse szybkiego powrotu do zdrowia. Kiedyś uważano, że zaćma musi się rozwinąć, by dojrzeć do operacji. To błędne przekonanie wynikało ze stosowanych dawniej, przestarzałych metod operacji. Nowoczesne techniki usuwają zaćmę już we wczesnym stadium. Co więcej, jeśli choroba jest zaawansowana, wzrasta ryzyko powikłań. Trzeba np. użyć więcej ultradźwięków podczas operacji i w związku z tym oko potem dłużej dochodzi do siebie.

Zabieg fakoemulsyfikacji

Co powinieneś wiedzieć!!

Badania naukowe wykazały, że jeśli chcemy opóźnić proces rozwoju zaćmy, trzeba jeść dużo warzyw i owoców zawierających przeciwutleniacze. Wskazany jest zdrowy tryb życia, niedopuszczanie do nadwagi, racjonalne odżywianie. Ryzyko zaćmy zwiększają niektóre choroby, np. źle prowadzona cukrzyca oraz niektóre leki np. stosowane w jaskrze.

Ciekawostki ze świata

42-letni elektryk z Kalifornii został porażony prądem o napięciu 14 tys. woltów. Prąd dotarł do jego nerwów wzrokowych i spowodował powstanie zaćmy. Lekarzy zdziwił jej kształt: pacjent miał w oczach gwiazdy - informuje livescience.com.

Dlaczego zaćma przybrała taki kształt? Naukowcy nie są tego pewni. Podczas eksperymentów na zwierzętach, po porażeniu nerwu wzrokowego prądem, na powierzchni soczewki tworzyły się najpierw małe pęcherzyki. Po jakimś czasie powiększały się i łączyły się tworząc gwiazdę na powierzchni oka.

JASKRA- złodziej wzroku

Jaskra to bez wątpienia jedna z najbardziej niebezpiecznych chorób narządu wzroku. Jej istotą jest gwałtowny lub postępujący wzrost ciśnienia płynu wypełniającego gałkę oczną, co prowadzi do szeregu patologicznych zmian wewnątrz tej struktury. Nieleczona jaskra w krótkim czasie prowadzi do całkowitej, nieodwracalnej ślepoty.

EPIDEMIOLOGIA

W dzisiejszych czasach już nikt nie ma złudzeń, że jaskra to istotny problem społeczny, któremu czym prędzej trzeba zaradzić. Schorzenie to zostało uznane za chorobę społeczną, czyli taką, która powszechnie występuje wśród ludzkości.

Obecnie jaskra rozwija się u blisko 3 – 4 procent światowej populacji ze wszystkich grup wiekowych, co daje astronomiczną liczbę ok. 100 mln chorych. U osób powyżej 65 roku życia jaskra jest jeszcze bardziej powszechna i dotyka aż 8 procent ludzi spośród tej grupy społecznej. Statystyki jasno pokazują, że schorzenie to jest jedną z głównych przyczyn utraty wzroku u ludzi, bowiem do roku 2000, a więc do początku trzeciego tysiąclecia, w wyniku degeneracji nerwu wzrokowego spowodowanej jaskrą, wzrok straciło blisko 7 mln osób.

W Stanach Zjednoczonych...

Badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych pokazują, że na jaskrę choruje tam blisko 2 procent wszystkich obywateli, a u 10 procent istnieje podwyższone ryzyko pojawienia się tego schorzenia. Całkowita ślepota w wyniku zniszczenia nerwu wzrokowego dotknęła tam 80 tysięcy ludzi, blisko 3 razy więcej nie widzi na jedno oko, 1,5 mln Amerykanów natomiast posiada charakterystyczne dla wczesnego etapu choroby, ubytki w polu widzenia. Tak zastraszające statystyki jednoznacznie pokazują, że w Stanach Zjednoczonych problem jaskry powróci za kilka lat, kiedy to u tego 1,5 mln osób dojdzie do znacznego pogorszenia czynności narządu wzroku.

W Polsce...

W naszym kraju jest obecnie 800 tysięcy osób przewlekle chorych, z których leczy się jedynie 150 tyś czyli jedna siódma chorych. Statystyki w Polsce są jednak sporo uboższe od tych amerykańskich, ponieważ nie było u nas zwyczaju regularnych badań wzroku pod kątem jaskry. Jedno jest pewne – schorzenie to jest podstawową przyczyną utraty wzroku w krajach rozwijających się.

 CO TO JEST JASKRA ?

Jaskra (GLAUCOMA) jest chorobą oczu, która powoduje trwałe uszkodzenie nerwu wzrokowego. W rezultacie u chorego następuje pogorszenie wzroku lub całkowita jego utrata. Do zmian w nerwie wzrokowym przyczynia się zwykle skok ciśnienia w gałkach ocznych. Wyróżnia się kilka rodzajów jaskry, przy czym dwie najczęściej występujące odmiany choroby to: jaskra otwartego kąta oraz jaskra zamkniętego kąta.

• Jaskra otwartego kąta

Jaskra otwartego kąta to najbardziej powszechny typ jaskry, diagnozowany w co najmniej 90% przypadków choroby. Ta odmiana jaskry jest spowodowana przez powolne blokowanie się kanalików odprowadzających wydzielinę z oka. Blokada zwiększa ciśnienie wewnątrzgałkowe. Choroba rozwija się powoli i towarzyszy choremu do końca życia. Jaskra otwartego kąta jest chorobą podstępną – może nie dawać o sobie znać przez długi czas. Chory zwykle nie dostrzega jej objawów i nie zdaje sobie sprawy z uszkodzenia wzroku. Jaskrę otwartego kąta określa się również mianem jaskry pierwotnej lub przewlekłej.

• Jaskra zamkniętego kąta

Znacznie rzadziej diagnozuje się jaskrę zamkniętego kąta. Ten typ jaskry jest wywoływany przez zablokowanie lub zwężenie kąta przesączania. Stan ten powoduje nagły wzrost ciśnienia ocznego. Choroba postępuje szybko, a jej symptomy są wyraźne i uciążliwe. Chory doświadcza silnego bólu oczu, nudności, wymiotów, bólu głowy oraz obfitego łzawienia oczu. W przypadku jaskry zamkniętego kąta przesączania typowe jest wystąpienie dolegliwości tylko w jednym oku. Objawy mają tendencję do nasilania się, a osoba dotknięta jaskrą zamkniętego kąta wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej. Chorobę tę określa się także mianem jaskry ostrej.

• Jaskra z niskim ciśnieniem

Ten typ jaskry charakteryzuje się uszkodzeniem nerwu optycznego mimo właściwej wartości ciśnienia ocznego. Nie wiadomo jeszcze, dlaczego dochodzi do zmian w gałce ocznej u osób bez nadciśnienia ocznego. Specjalistom udało się jednak ustalić, że do zwiększenia ryzyka wystąpienia jaskry z niskim ciśnieniem przyczyniają się następujące czynniki:

- przypadki tej choroby w rodzinie,

- japońskie pochodzenie,

- choroby serca – na przykład zaburzenia rytmu serca.

Jaskra z niskim ciśnieniem jest diagnozowana poprzez obserwację oznak uszkodzenia nerwu optycznego. Można dokonać jej na dwa sposoby. Lekarz może zastosować oftalmoskop. Instrument ten przykłada się blisko do oka osoby badanej, która znajduje się w zaciemnionym pokoju. Światło z oftalmoskopu pozwala na ocenę kształtu i koloru nerwu optycznego. Nerw, który jest podwinięty lub ma inny odcień niż różowy wskazuje na zaistniały problem.

W rozpoznaniu jaskry z niskim ciśnieniem stosuje się również badanie pola widzenia. Test ten pozwala wykryć utratę wzroku spowodowaną uszkodzeniem nerwu optycznego. Zmiany w gałce ocznej mają postać niewielkich zmian w polu widzenia, które bywają tak nikłe, że pacjent nie jest w stanie sam ich dostrzec. Ze względu na fakt, iż tak niewiele wiadomo o jaskrze z niskim ciśnieniem, większość lekarzy w leczeniu tej choroby ogranicza się do zmniejszania ciśnienia ocznego za pomocą leków, terapii laserowej oraz tradycyjnej operacji.

• Jaskra wrodzona

Ten typ jaskry występuje u niemowląt, u których w okresie prenatalnym doszło do niewłaściwego lub niekompletnego rozwoju kąta przesączania. Jest to rzadka choroba, która może być dziedziczna. Objawy jaskry wrodzonej to: powiększone oczy, nadmierne łzawienie oczu, zamglenie rogówki i nadwrażliwość na światło. Jeśli nie ma dodatkowych komplikacji, w leczeniu jaskry wrodzonej zwykle wystarczy przeprowadzenie mikrooperacji. W pozostałych przypadkach stosuje się leki lub wykonuje tradycyjną operację. Leki stosowane w leczeniu jaskry wrodzonej to najczęściej krople do oczu i środki doustne. Mają one za zadanie zwiększyć odpływ wydzieliny z oczu lub zmniejszyć wydzielanie płynu. Oba działania powodują zmniejszenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Celem leczenia jaskry wrodzonej u dzieci jest umożliwienie małym pacjentom normalnego życia. Mimo iż utraconego wzroku nie można odzyskać, istnieją sposoby na zoptymalizowanie zdolności widzenia u dzieci. Równie ważne jest wspieranie niezależności dziecka i zachęcanie go do uczestniczenia w codziennych czynnościach.

• Jaskra wtórna

To jaskra, która pojawia się, gdy inna choroba powoduje wzrost ciśnienia ocznego prowadzący do uszkodzenia nerwu optycznego oraz utraty wzroku. Jaskra wtórna może wystąpić na skutek urazu oka, stanu zapalnego, guza, a także zaawansowanej zaćmy lub cukrzycy. Choroba może być również wynikiem przyjmowania niektórych leków, na przykład steroidów. Jaskra wtórna może mieć postać łagodną lub ciężką. Rodzaj jej leczenia zależy od tego, czy jest to jaskra otwartego kąta przesączania, czy jaskra zamkniętego kąta.

• Jaskra barwnikowa

Choroba rozwija się, gdy cząsteczki barwnikowe znajdujące się w tylnej części tęczówki dostają się do przejrzystego płynu wydzielanego wewnątrz oka. Drobinki są transportowane do kanalików odprowadzających wydzieliny z oczu i powoli zatykają je. W rezultacie ciśnienie wewnątrzgałkowe rośnie.

• Jaskra pourazowa

Powstaje z powodu urazu oka natychmiast po tym wydarzeniu lub nawet całe lata później. Ryzyko wystąpienia jaskry pourazowej jest większe u osób ze znaczną krótkowzrocznością, infekcjami, po urazach lub operacjach oczu.

• Wysiękowa postać jaskry

Ta postać jaskry charakteryzuje się nieprawidłowym tworzeniem nowych naczyń krwionośnych na tęczówce i ponad okiem. Choroba ma zawsze związek z innymi zaburzeniami, najczęściej z cukrzycą. Wysiękowa postać jaskry nigdy nie rozwija się w odosobnieniu.

• Zespół rogówki śródbłonka

Ta rzadka postać jaskry atakuje zwykle tylko jedno oko. Choroba rozwija się, w miarę jak komórki z tylnej powierzchni rogówki zaczynają rozprzestrzeniać się na oko, kąt przesączania i powierzchnię tęczówki, zwiększając ciśnienie oczne i niszcząc nerw optyczny. Komórki rogówki powodują również tworzenie zrostów, które łączą tęczówkę z rogówką, blokując kąt przesączania. Zespół rogówki śródbłonka częściej występuje u kobiet o jasnej cerze. Objawy choroby to: niewyraźne widzenie po obudzeniu się oraz postrzeganie aureoli wokół świateł. W leczeniu tej odmiany jaskry wykorzystuje się leki oraz zabiegi chirurgiczne. Terapia laserowa jest w przypadku zespołu rogówki śródbłonka nieskuteczna.

OBJAWY

Jaskra jest chorobą, która przez długi czas może nie dawać żadnych, charakterystycznych objawów. Dlatego większość pacjentów długo zwleka z podjęciem decyzji o wizycie u okulisty, co nierzadko skazuje ich na późniejsze problemy ze wzrokiem. Objawy jaskry są niezwykle zróżnicowane, bowiem istnieje kilkanaście odmian klinicznych tej choroby, które różnią się między sobą symptomami, ale również czynnikiem wywołującym oraz rokowaniami.

Pojawiające się plamki są początkiem jaskry

Pierwszym znakiem tego, że coś się dzieje, są poranne bóle głowy. Mają one dość duże natężenie, w większości przypadków przechodzą w migrenowe bóle głowy.

Poza tym, symptomy dotyczą także jakości i ostrości widzenia. Pacjenci często skarżą się na pojawianie się w polu widzenia tęczowych plamek, które z czasem stają się coraz większe.

Następuje widoczne pogorszenie ostrości widzenia oraz zmniejszenie pola widzenia – jest to związane z tak zwanym kątem przesączania. Większość pacjentów posiada szeroki kąt przesączania, więc w takich wypadkach, objawy choroby pojawiają się dopiero po pewnym czasie i mają narastający charakter.

Początkowo chory w ogóle nie zauważa objawów, ponieważ te mogą rozwijać się przez kilka lat. U znacznej mniejszości chorych (u około 20 procent) dochodzi do powstawania tak zwanego wąskiego kąta przesączania, co powoduje, że objawy choroby pojawiają się szybko i szybko postępują.

Pojawiają się dolegliwości bólowe, które lokalizowane są w okolicy zajętego oka, a także z tyłu głowy. Powodują one u chorego zawroty głowy, mdłości, a czasami również problemy z utrzymaniem równowagi. Pojawić się może również zapalenie spojówek, które cechuje się odpornością na leczenie i dużym natężeniem objawów

Stopniowa utrata wzroku w jaskrze

LECZENIE

Głównym sposobem leczenia jaskry jest leczenie farmakologiczne, czyli podawanie kropli do worka spojówkowego. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele kropli obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe. Zwykle leczenie rozpoczynamy od monoterapii, czyli podajemy 1 rodzaj kropli. Przy nieuregulowanym ciśnieniu lub postępujących zmianach w polu widzenia stosuje się intensywniejsze leczenie poprzez dodanie kropli o innym mechanizmie działania. W przypadku politerapii (podawanie kilku leków) istnieje możliwość zastosowania preparatów złożonych. Zawierają one w sobie dwie substancje czynne o różnym mechanizmie działania. Są one najkorzystniejszą i najefektywniejszą formą podawania leków.

Laseroterapia stosowana jest w większości przypadków u osób, u których leczenie farmakologiczne nie daje satysfakcjonujących rezultatów lub istnieją pewne przeciwwskazania do przeprowadzenia zabiegu operacyjnego.

• Bez wątpienia najpopularniejszą metodą laserową leczenia jest trabekuloplastyka, której celem jest udrożnienie zablokowanego kąta przesączania. Ten typ terapii przynosi najbardziej wymierne rezultaty w przypadku jaskry prostej oraz związanej z tak zwaną pseudoeksfoliacją. Zabieg wykonuje się zazwyczaj u pacjentów powyżej 50 roku życia. Promień lasera działa stymulująco na komórki budujące oko, co prowadzi do zwiększania przepuszczalności cieczy – skutkiem tego jest odbarczenie gałki ocznej, zmniejszenie ciśnienia panującego w jej wnętrzu oraz polepszenie pola widzenia.

• Jaskra z wąskim kątem przesączania leczona jest za pomocą irydoplastyki, która pozwala na poszerzenie owego kąta, powodując lepszy odpływ cieczy z gałki ocznej.

• Ciekawą formą leczenia jaskry jest irydotomia, która przynosi najlepsze efekty u osób, u których wystąpił ostry atak tej choroby. Polega ona na bezkrwawym wycięciu dodatkowego otworu w tęczówce, co również wpływa na zawartość płynu wewnątrzgałkowego w oku.

CZYNNIKI  RYZYKA

Głównym czynnikiem ryzyka w przypadku jaskry jest wiek pacjenta. Choroba ta atakuje głównie osoby w wieku powyżej 40 lat, przy czym ryzyko gwałtownie wzrasta po przekroczeniu 70 roku życia.

Ważne są także predyspozycje genetyczne, bowiem jaskra jest chorobą występującą rodzinnie.

Duże znaczenie w przypadku tej choroby ma również rasa, przyjmuje się bowiem, że u osób czarnoskórych ryzyko zachorowania na jaskrę jest nawet czterokrotnie wyższe, niż u białych ludzi.

Oprócz powyższych, choroba może rozwijać się także u osób, które posiadają specyficzną budowę gałki ocznej. W takich wypadkach najczęściej jest ona nieduża oraz silnie spłaszczona.

Podwyższone ciśnienie płynu w gałce ocznej ma ścisły związek ze stanem naczyń krwionośnych, a także serca. Powinowactwo jest na tyle duże, że nadciśnienie tętnicze lub postępująca miażdżyca, znacznie zwiększają ryzyko zachorowania na jaskrę.

Duże ryzyko stwarza także cukrzyca, która powoduje uszkodzenia naczyń krwionośnych. Ponadto, w przebiegu tej choroby pojawia retinopatia cukrzycowa, która również jest jednym z czynników ryzyka wystąpienia jaskry.

Schorzenie to pojawia się również u osób, które cierpią na przewlekłe bóle głowy lub migrenę, a także u ludzi z wadami wzroku. Ryzyko zachorowania stwarza przede wszystkim krótkowzroczność wymagająca soczewek powyżej minus czterech dioptrii.

W grupie ryzyka są również osoby zażywające glikokortykosterydy. Powyższe czynniki sprawiają, że jaskra może zaatakować również osoby w stosunkowo młodym wieku.

Według naukowców ze Stanów Zjednoczonych, jednym z czynników ryzyka jest również częste picie kawy. Z najnowszych badań wynika, że zagrożenie chorobą zwiększają już trzy filiżanki dziennie. Jeżeli w twojej rodzinie były już przypadki jaskry, lepiej postaraj się odzwyczaić lub zmniejszyć ilość spożywania kawy. 

Ciekawostki:

Soczewka kontaktowa: Lekiem na jaskrę?

Amerykańscy naukowcy stworzyli specjalne soczewki kontaktowe, które w trakcie noszenia uwalniają do worka spojówkowego latanoprost - lek na jaskrę.

Uczeni z Harvardu opracowali innowacyjne soczewki, dzięki którym już niebawem różnego rodzaju krople do oczu znikną z powszechnego użytku. Soczewki uzyskano dzięki zamknięciu filmów latanoprostowo-polimerowych w hydrożelu. 

"Krople do oczu są generalnie nieskuteczną metodą dostarczania leków, a pacjenci stosują je nieregularnie. Nowe soczewki można potencjalnie wykorzystać w terapii jaskry oraz jako platformę do uwalniania innych leków okulistycznych" - powiedział Joseph Ciolino z Massachusetts Eye and Ear Infirmary.

Każda soczewka ma na środku otwór, a polimer z lekiem znajduje się w części peryferyjnej. Przeprowadzone testy in vivo wykazały, że przez miesiąc osiągnięto takie stężenie latanoprostu w cieczy wodnistej oka, jak przy codziennej aplikacji tej substancji.

Soczewki mogą nie tylko uwalniać pożądany lek, ale i korygować wady wzroku.

Dieta, zmniejszająca ryzyko jaskry

Aby oddalić ryzyko zachorowania na jaskrę, należy spożywać czarne jagody, a także warzywa i owoce o barwie czerwonej, pomarańczowej oraz zielonej. Są one bogate w substancje chroniące nie tylko przed jaskrą, ale również innymi chorobami oczu. Najsilniej jednak chronią związki zawarte w ananasach, cytrusach (zwłaszcza pomarańczach), malinach, truskawkach.

Akupunktura:  Naturalne Leczenie jaskry?

Akupunktura jest reklamowana jako lek na wszystko, od przeziębienia do raka.  Tak więc nie dziwi że jaskra została zidentyfikowana jako kolejna choroba, która może korzystać z tego leczenia.   

Niedawny przegląd opublikowanych badań ocenił wpływ akupunktury na jaskrę. W tym badaniu u pacjentów u których przeprowadzono leczenie akupunkturą ciśnienie wewnątrzgałkowe spadło o 4-5mmHg od rozpoczęciu leczenia.  Jednak ze względu na niską jakość badań i wysokie ryzyko błędu autorzy projektu zaprzestali dalszych badań.

(Źródło: Skuteczne leczenie i zarządzanie ostrej jaskry za pomocą akupunktury. Am J Acup 5:283-5, 1977.) 

Marihuana: Leczniczy środek na jaskrę?

Marihuana, traktowana przez niektórych jak niebezpieczny narkotyk, przez innych jest uważana za zbawienne lekarstwo pomocne w leczeniu stwardnienia rozsianego, jaskry, raka czy AIDS. O lecznicze właściwości marihuany spierają się naukowcy na całym świecie. Bo, wbrew pozorom, najwięcej kontrowersji budzą nie silnie uzależniające opiaty, używane do łagodzenia ostrych bólów, ale właśnie marihuana.

Od wieków marihuana była specyfikiem używanym w medycynie ludowej. Współcześnie wiele badań potwierdza jej lecznicze właściwości głównie w łagodzeniu objawów jaskry.

Poród a wada wzroku

Według danych Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, blisko dziesięciokrotnie zmniejszyła się w ostatnich latach liczba cesarskich cięć, dokonywanych z powodu krótkowzroczności pacjentki.

Czy krótkowzroczność przyszłej mamy jest przeciwwskazaniem do porodu naturalnego?

W przeszłości kobiety ciężarne, które cierpiały na krótkowzroczność, kierowano zazwyczaj na cesarskie cięcie. Dzisiaj sprawa nieco się skomplikowała, ponieważ przyszłe mamy słyszą od lekarzy sprzeczne opinie. Jedni twierdzą, że krótkowzroczność rzędu minus 7 dioptrii jest już wskazaniem do cesarskiego cięcia, a inni, że nawet minus 12 nie wyklucza porodu naturalnego. Jak zatem jest naprawdę?

Fakt jest na pewno taki, że każda kobieta, która spodziewa się dziecka, a ma wadę wzroku, powinna powiedzieć o tym swojemu ginekologowi już na samym początku ciąży. Schorzenia okulistyczne nie mają co prawda wpływu na jej przebieg, jednak w czasie porodu może dojść do zaburzeń ciśnienia wewnątrzgałkowego i przekrwienia naczyniówki – i właśnie z tego względu czasami rozważa się sposób rozwiązania ciąży.

Kiedy cesarskie cięcie?

Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, wskazaniem do cesarki są wyłącznie zmiany zwyrodnieniowe na siatkówce – zaawansowane retinopatie i odwarstwienie siatkówki. Liczba dioptrii nie ma tu więc żadnego znaczenia, bo krótkowzroczność – bez względu na stopień zaawansowania – w ogóle nie powinna być obecnie wskazaniem do porodu operacyjnego.

Dlaczego zatem w przeszłości lekarze tak chętnie kierowali ciężarne kobiety z wadą wzroku na cesarskie cięcie? Otóż jeszcze kilkanaście lat temu w środowisku lekarskim panowało przekonanie, że krótkowzroczność jest wskazaniem do cesarki, ponieważ w czasie skurczów partych może dojść do pogłębienia się wady wzroku. Nie znalazło to jednak potwierdzenia w badaniach i dziś kwestia ta jest już całkowicie wyjaśniona.

Do kogo należy decyzja o rodzaju porodu?

Decyzję tę podejmuje ostatecznie położnik, choć decydujący wpływ na nią ma opinia okulisty. Dlatego właśnie tak ważne jest, aby przyszła mama przebadała odpowiednio wcześniej wzrok (raz na początku ciąży, potem po upływie 30. tygodnia) u specjalisty i ustaliła z nim, jaki rodzaj porodu byłby dla niej najlepszy. Jeśli mimo problemów z siatkówką, kobieta zdecyduje się na rozwiązanie „siłami natury” – może najpierw poddać się tzw. zabiegowi fotokoagulacji laserowej, który skutecznie zabezpiecza siatkówkę przed ewentualnym odwarstwieniem.

Ciąża a WZROK

Okres ciąży i oczekiwania na narodziny dziecka to czas, kiedy należy szczególnie zadbać o swoje zdrowie. To właśnie od dobrej kondycji organizmu przed ciążą i w jej trakcie zależy samopoczucie kobiety w pierwszych miesiącach macierzyństwa. W raz z radością jakie niesie powiększenie rodziny każda przyszła mama musi zdawać sobie sprawę, że ciążą powoduje wiele zmian hormonalnych w twoim organizmie, w tym także oczu. Pośród licznych badań, które w tym czasie zalecają lekarze, nie można zapomnieć o badaniu okulistycznym.

Wpływ hormonów

Niezależnie od tego, czy przed zajściem w ciążę występowały problemy ze wzrokiem, czy nie, należy zwrócić uwagę na zdrowie oczu. W czasie ciąży w organizmie kobiety dochodzi do wielu zmian związanych z podwyższeniem poziomu hormonów. Narząd wzroku nie jest tu wyjątkiem. Estrogeny powodujące retencję wody w tkankach bogatych w kolagen wpływają na stan rogówki, twardówki i soczewki. Progesteron zaś, oprócz wpływu na wymienione tkanki, może też oddziaływać na włókna mięśniowe. Zmiany poziomu wspomnianych hormonów mogą prowadzić do zaburzeń refrakcji i nietolerancji szkieł kontaktowych. Retencja wody w rogówce może powodować astygmatyzm, przejściową krótkowzroczność lub nasilenie już istniejącej. Dzieje się tak, ponieważ zatrzymywana w rogówce pod wpływem hormonów woda powoduje jej obrzęk bez zmiany przezierności, a w soczewce wzrost jej objętości. Zmiana refrakcji przez modyfikację promienia krzywizny rogówki może powodować astygmatyzm bardzo wcześnie – na początku ciąży. Krótkowzroczność natomiast pojawia się najczęściej między 31 a 41 tygodniem ciąży.

Do zmiany refrakcji mogą dołączyć także zaburzenia widzenia zmierzchowego, dość powszechnie występujące w okresie ciąży. Możliwe jest też pojawienie się zaburzeń obwodowego pola widzenia, co wiąże się z uciskiem na skrzyżowanie nerwów wzrokowych powiększającej się przysadki mózgowej. Zjawiska te mają szczególnie istotne znaczenie dla kobiet prowadzących w czasie ciąży samochód. Ponadto u około 25% pacjentek w ciąży występuje nietolerancja szkieł kontaktowych, która wiąże się ze zmianą zawartości lizozymu obecnego na powierzchni szkieł. Powikłania związane z noszeniem soczewek kontaktowych w ciąży mogą wynikać z obniżonego czucia rogówkowego, które nasila się szczególnie w drugiej połowie ciąży i może utrzymywać się, aż do kilku tygodni po porodzie.
Normalnym zjawiskiem jest także samoistne obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego o około 10%, w drugiej połowie okresu ciążowego.


Krótkowzroczna mama

Kobiety ze stwierdzoną krótkowzrocznością, szczególnie wysoką, powinny najpóźniej do końca drugiego trymestru poddać się badaniu oceniającemu stan siatkówki. Według obecnego stanu wiedzy, jeśli u pacjentki nie stwierdza się w badaniu okulistycznym obwodowych zmian zwyrodnieniowych, predysponujących do odwarstwienia siatkówki, nie ma powodów do odstąpienia od porodu fizjologicznego. Wszystkie stany zwiększające ryzyko jej odwarstwienia, muszą być poddane obserwacji i ewentualnemu zabezpieczeniu przy pomocy fotokoagulacji laserowej. Wieloośrodkowe badania (1,2) dowiodły, że przy profilaktycznym zabezpieczeniu zmian zwyrodnieniowych fotokoagulacją laserową, ryzyko odwarstwienia siatkówki podczas porodu fizjologicznego jest znikome. Tylko w przypadku istnienia obwodowych zmian zwyrodnieniowych oraz jednoczesnych przeciwwskazań do fotokoagulacji można rozważać zabiegowe skrócenie drugiego okresu porodu lub cięcie cesarskie. Podobna sytuacja zachodzi w przypadku obecności zmian zagrażających wystąpieniem krwotoków śródsiatkówkowych lub doszklistkowych.


Choroby oczu u kobiet w ciąży

Pacjentki z jaskrą w okresie ciąży powinny być pod szczególną opieką lekarza okulisty. Wynika to z faktu, że większość leków przeciwjaskrowych nie może być przyjmowana w okresie ciąży, a w obliczu faktu samoistnego obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego, szczególnie w drugiej połowie ciąży możliwa i konieczna jest modyfikacja dotychczasowego leczenia farmakologicznego lub, jeśli to możliwe wykonanie zabiegu metodą laserową pozwalającą czasami zaprzestać stosowania leków.

Wśród innych zmian patologicznych mogących wystąpić w czasie ciąży są: choroba nadciśnieniowa, choroby naczyniowe, choroidopatia surowicza, czerniak naczyniówki, toksoplazmatyczne zapalenie błony naczyniowej.
Choroidopatia surowicza centralna, to choroba charakteryzująca się przemijającym obniżeniem ostrości wzroku a obiekty mogą być zniekształcone. Może pojawiać się w każdym trymestrze ciąży. Obniżenie ostrości wzroku ustępuje najczęściej 12 tygodni po porodzie bez jakiejkolwiek interwencji chirurgicznej.
Obniżenie ostrości wzroku lub zaburzenia pola widzenia mogą mieć również związek ze zmianami neurologicznymi mogącymi pojawić się w okresie ciąży lub zaostrzyć się w czasie jej trwania tj.np.SM, guzy ośrodkowego układu nerwowego, guzy rzekome.

W przypadku niektórych postaci zapalenia błony naczyniowej, występujących przed okresem ciąży, objawy mogą ulec znacznej poprawie w czasie jej trwania. Jest to związane ze wzrostem poziomu wolnego kortyzonu we krwi ciężarnej. Niestety po porodzie dochodzi do gwałtownego spadku jego poziomu, czym można tłumaczyć nasilenie się zmian zapalnych.


Wpływ chorób na oczy

Wszystkie choroby występujące u kobiet przed ciążą mogą zmieniać swój przebieg w jej trakcie. Jeśli jeszcze przed zajściem w ciążę występują problemy ze zdrowiem, które mają bezpośredni wpływ na oczy, to podczas całego okresu ciąży należy być pod stałą opieką lekarza okulisty, który tylko dzięki okresowym badaniom będzie w stanie należycie czuwać nad stanem narządu wzroku.

Szczególną grupę stanowią kobiety chore na cukrzycę. Ciąża jest bowiem czasem, gdy może nastąpić znaczny rozwój tej choroby. Ryzyko rozwoju zmian w obrębie siatkówki związanych z cukrzycą u każdej osoby chorej na cukrzycę insulinozależną wzrasta po 5 latach trwania choroby. Zmiany hormonalne w ciąży pogarszają już istniejące zaburzenia stężenia glukozy. Z powodu wzrostu ryzyka przyspieszenia retinopatii proliferacyjnej, każda ciężarna z cukrzycą powinna być poddana kontroli okulistycznej, jeśli to możliwe, przed zajściem w ciążę, a także raz w miesiącu przez cały okres ciąży. Każda zmiana proliferacyjna powinna być jak najszybciej poddana fotokoagulacji laserowej. Część zmian pojawiających się w okresie ciąży może ulegać regresji w okresie poporodowym.

Również kobiety z chorobami nerek powinny pozostawać pod stałą opieką okulisty w okresie ciąży. Zmiany oczne w ciąży powikłanej z zespołem naczyniowo-nerkowym mogą rozwijać się, jako następstwo toksemii ciężarnych w trzecim trymestrze ciąży lub być związane z nefropatią występującą przed ciążą.


Laserowa korekcja a ciąża

Wiele kobiet nie wie, czy istnieją jakieś medyczne przeciwwskazania do zabiegu laserowej korekcji wzroku. Kobiety ciężarne nie powinny planować chirurgicznej korekcji wzroku.
- Kobiety w ciąży powinny unikać wszelkich zabiegów medycznych, które nie są niezbędnie konieczne. Dlatego jeśli kobieta wie, że spodziewa się dziecka, nawet jeśli to jest dopiero 2 miesiąc ciąży, nie powinna podawać się żadnemu zabiegowi chirurgicznemu, który niej jest niezbędny - mówi profesor Marta Misiuk - Hojło.

Według lekarzy po porodzie warto odczekać z korekcją wzroku ok. pół roku. To, czy zabieg zostanie wykonany przed zaplanowaną ciążą, czy też pół roku po urodzeniu dziecka, nie ma już znaczenia.


Okulista prawdę Ci powie...

Organizm kobiety ciężarnej wysyła różne sygnały. Nawet te pozornie niezwiązane z narządem wzroku mogą zostać wychwycone przy rutynowym badaniu okulistycznym. Jest tak np. w przypadku toksoplazmozy.
W chwili obecnej do badań wykonywanych rutynowo w okresie ciąży włączono określenie poziomu przeciwciał przeciw toksoplazmozie. Umożliwia to wykrywanie świeżych zakażeń toksoplazmatycznych oraz monitorowanie wcześniej istniejących. Mimo, iż występowanie podwyższonego poziomu przeciwciał nie zawsze jest związane z czynnym ogniskiem zapalnym w narządzie wzroku, to konsultacja okulistyczna może te wątpliwości wyjaśnić oraz pomóc podjąć decyzję o ewentualnym leczeniu.


Chroń oczy w czasie ciąży

Ze względu na mnogość czynników ryzyka, warto w okresie ciąży pamiętać o wizycie okulistycznej, a w razie potrzeby o regularnym badaniu wzroku. W obliczu tak licznych zmian fizjologicznych i patologicznych, które mogą wystąpić w tym okresie, wskazane jest, aby każda kobieta spodziewająca się dziecka zasięgnęła porady okulisty.



Podczas najważniejszych 9-miesięcy przyszła mama musi dbać nie tylko o swoje dziecko oferując mu cały pakiet miłości ale przede wszystkim dbać o siebie i swoje ciało, w tym także swoje oczy.





Źródło:
1. Prost M. Wysoka krótkowzroczność a poród. Klinika Oczna 1998; 2: 129.
2. Sunness JS. The pregnant woman’s eye. Surv Ophthalmol 1988; 32: 219.

Telewizja kontra Oczy czyli odpowiedź na pytanie: " Czy telewizja szkodzi oczom?

Telewizja towarzyszy nam już od wielu lat. Ekran telewizora składa się z malutkich punkcików świecących na różne kolory, co w całości daje efekt obrazu. Źródłem obrazu są elektrony, które padają na ekran telewizora powodując w nim fluorescencje, czyli świecenie o różnym natężeniu i barwie. Tak powstający obraz zmienia się w zależności od parametrów telewizora, co 50 lub 100 sekund. Co odpowiada telewizora 50 i 100 Hz. Wiązka elektronów padająca na ekran telewizora nie zawiera promieni ultrafioletowych, podczerwonych ani też innego szkodliwego promieniowania. Częstość zmiany obrazu o parametrach min 50 na sekundę z reguły nie wywołuję dolegliwości ze strony narządu wzroku.

Często jednak ludzie skarżą się na męczliwość oczu przy oglądaniu telewizji...

Nie stwierdzono jednakże żadnych zmian w oczach pod wpływem oglądania telewizji. Problem ten nurtował wielu okulistów w związku z tym przeprowadzono szereg badań. Przebadano wielu ochotników oglądających przez długie godziny telewizję i nie zaobserwowano żadnych zmian. Jednak czy wytłumaczyć bóle oczu, niewyraźnie widzenie czy inne dolegliwości występujące przy oglądaniu telewizji? Przyczynami mogą być zaburzenie w czynności narządu wzroku. Dają się one szczególnie zauważyć w czasie intensywnej pracy oczu jak np. oglądanie telewizji czy czytanie książki. Dotyczy to osób mających niewyrównane wady wzroku jak dalekowzroczność, astygmatyzm czy krótkowzroczność. U osób tych oko musi wykonać duży wysiłek akomodacyjny żeby obraz był bardziej wyraźny. Ten nadmierny wysiłek może być przyczyną dolegliwości jak bóle głowy, bóle oka czy nadmierna męczliwość oczu. Dlatego bardzo ważne jest, aby wady wzroku były prawidłowo wyrównane za pomocą okularów czy soczewek kontaktowych. Niektóre wady jak nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych jak ezgoforia czy ezoforia może stwierdzić tylko lekarz okulista za pomocą specjalnych przyrządów i wyrównanie ich za pomocą szkieł pryzmatycznych czy innych metod. Kolejna istotna rzeczą jest prawidłowa odległość oczu od telewizora, która powinna wynosić minimum 5-6 metrów. Równie ważne dodatkowe oświetlenie podczas oglądania telewizji w postaci nocnej lampki czy innego źródła światła o małym natężeniu, aby nie oglądać telewizji w ciemnym pokoju, w którym telewizor jest jedynym źródłem światła.

Ważne jest głównie to, by nie dać telewizji nad sobą zapanować. Bo jeżeli nasz maluch za naszym przyzwoleniem dostanie się w szpony telewizyjnego ekranu, to winą za negatywne skutki takiego przyzwolenia możemy obarczać tylko i wyłącznie siebie, nie telewizję. Dlatego postarajmy się, ją umiejętnie wykorzystać. Tak, aby wspomagała prawidłowy rozwój naszego dziecka i pozwalała mu od czasu do czasu na chwile przyjemnej rozrywki. Bo przecież tak, jak bez słodyczy, telefonów komórkowych, kawy, Internetu, i wielu innych "szkodliwych" rzeczy nie da się żyć, tak i bez telewizji w dzisiejszych czasach mogłoby być bardzo trudno. Stąd przydatna zasada umiarkowania w jedzeniu i piciu, istotna jest także i w wypadku oglądania telewizji. Zapamiętamy tą tezę, a nie będziemy musieli obawiać się jej negatywnego wpływu na nasze dzieci.

Tak więc skąd wziął się mit mówiący iż oglądanie telewizora z bliska szkodzi ?

Pochodzi on z roku 1967, gdy firma General Electric wypuściła serię wadliwych telewizorów. To były odbiorniki kolorowe wciąż pozostające nowością. Okazało się, że emitują one od 10 do 100 000 razy silniejsze promieniowanie, niż dopuszczały normy. Telewizory natychmiast wycofano a kineskopy zabezpieczono. Obawa jednak pozostała.

Warto jednak pamiętać, że o ile telewizory kineskopowe wytwarzały faktycznie słabe promieniowanie rentgenowskie, które było niemal w całości eliminowane przez zabezpieczenia kineskopu, o tyle współczesne telewizory LCD nie wytwarzają już takiego promieniowania.