JASKRA- złodziej wzroku

Jaskra to bez wątpienia jedna z najbardziej niebezpiecznych chorób narządu wzroku. Jej istotą jest gwałtowny lub postępujący wzrost ciśnienia płynu wypełniającego gałkę oczną, co prowadzi do szeregu patologicznych zmian wewnątrz tej struktury. Nieleczona jaskra w krótkim czasie prowadzi do całkowitej, nieodwracalnej ślepoty.

EPIDEMIOLOGIA

W dzisiejszych czasach już nikt nie ma złudzeń, że jaskra to istotny problem społeczny, któremu czym prędzej trzeba zaradzić. Schorzenie to zostało uznane za chorobę społeczną, czyli taką, która powszechnie występuje wśród ludzkości.

Obecnie jaskra rozwija się u blisko 3 – 4 procent światowej populacji ze wszystkich grup wiekowych, co daje astronomiczną liczbę ok. 100 mln chorych. U osób powyżej 65 roku życia jaskra jest jeszcze bardziej powszechna i dotyka aż 8 procent ludzi spośród tej grupy społecznej. Statystyki jasno pokazują, że schorzenie to jest jedną z głównych przyczyn utraty wzroku u ludzi, bowiem do roku 2000, a więc do początku trzeciego tysiąclecia, w wyniku degeneracji nerwu wzrokowego spowodowanej jaskrą, wzrok straciło blisko 7 mln osób.

W Stanach Zjednoczonych...

Badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych pokazują, że na jaskrę choruje tam blisko 2 procent wszystkich obywateli, a u 10 procent istnieje podwyższone ryzyko pojawienia się tego schorzenia. Całkowita ślepota w wyniku zniszczenia nerwu wzrokowego dotknęła tam 80 tysięcy ludzi, blisko 3 razy więcej nie widzi na jedno oko, 1,5 mln Amerykanów natomiast posiada charakterystyczne dla wczesnego etapu choroby, ubytki w polu widzenia. Tak zastraszające statystyki jednoznacznie pokazują, że w Stanach Zjednoczonych problem jaskry powróci za kilka lat, kiedy to u tego 1,5 mln osób dojdzie do znacznego pogorszenia czynności narządu wzroku.

W Polsce...

W naszym kraju jest obecnie 800 tysięcy osób przewlekle chorych, z których leczy się jedynie 150 tyś czyli jedna siódma chorych. Statystyki w Polsce są jednak sporo uboższe od tych amerykańskich, ponieważ nie było u nas zwyczaju regularnych badań wzroku pod kątem jaskry. Jedno jest pewne – schorzenie to jest podstawową przyczyną utraty wzroku w krajach rozwijających się.

 CO TO JEST JASKRA ?

Jaskra (GLAUCOMA) jest chorobą oczu, która powoduje trwałe uszkodzenie nerwu wzrokowego. W rezultacie u chorego następuje pogorszenie wzroku lub całkowita jego utrata. Do zmian w nerwie wzrokowym przyczynia się zwykle skok ciśnienia w gałkach ocznych. Wyróżnia się kilka rodzajów jaskry, przy czym dwie najczęściej występujące odmiany choroby to: jaskra otwartego kąta oraz jaskra zamkniętego kąta.

• Jaskra otwartego kąta

Jaskra otwartego kąta to najbardziej powszechny typ jaskry, diagnozowany w co najmniej 90% przypadków choroby. Ta odmiana jaskry jest spowodowana przez powolne blokowanie się kanalików odprowadzających wydzielinę z oka. Blokada zwiększa ciśnienie wewnątrzgałkowe. Choroba rozwija się powoli i towarzyszy choremu do końca życia. Jaskra otwartego kąta jest chorobą podstępną – może nie dawać o sobie znać przez długi czas. Chory zwykle nie dostrzega jej objawów i nie zdaje sobie sprawy z uszkodzenia wzroku. Jaskrę otwartego kąta określa się również mianem jaskry pierwotnej lub przewlekłej.

• Jaskra zamkniętego kąta

Znacznie rzadziej diagnozuje się jaskrę zamkniętego kąta. Ten typ jaskry jest wywoływany przez zablokowanie lub zwężenie kąta przesączania. Stan ten powoduje nagły wzrost ciśnienia ocznego. Choroba postępuje szybko, a jej symptomy są wyraźne i uciążliwe. Chory doświadcza silnego bólu oczu, nudności, wymiotów, bólu głowy oraz obfitego łzawienia oczu. W przypadku jaskry zamkniętego kąta przesączania typowe jest wystąpienie dolegliwości tylko w jednym oku. Objawy mają tendencję do nasilania się, a osoba dotknięta jaskrą zamkniętego kąta wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej. Chorobę tę określa się także mianem jaskry ostrej.

• Jaskra z niskim ciśnieniem

Ten typ jaskry charakteryzuje się uszkodzeniem nerwu optycznego mimo właściwej wartości ciśnienia ocznego. Nie wiadomo jeszcze, dlaczego dochodzi do zmian w gałce ocznej u osób bez nadciśnienia ocznego. Specjalistom udało się jednak ustalić, że do zwiększenia ryzyka wystąpienia jaskry z niskim ciśnieniem przyczyniają się następujące czynniki:

- przypadki tej choroby w rodzinie,

- japońskie pochodzenie,

- choroby serca – na przykład zaburzenia rytmu serca.

Jaskra z niskim ciśnieniem jest diagnozowana poprzez obserwację oznak uszkodzenia nerwu optycznego. Można dokonać jej na dwa sposoby. Lekarz może zastosować oftalmoskop. Instrument ten przykłada się blisko do oka osoby badanej, która znajduje się w zaciemnionym pokoju. Światło z oftalmoskopu pozwala na ocenę kształtu i koloru nerwu optycznego. Nerw, który jest podwinięty lub ma inny odcień niż różowy wskazuje na zaistniały problem.

W rozpoznaniu jaskry z niskim ciśnieniem stosuje się również badanie pola widzenia. Test ten pozwala wykryć utratę wzroku spowodowaną uszkodzeniem nerwu optycznego. Zmiany w gałce ocznej mają postać niewielkich zmian w polu widzenia, które bywają tak nikłe, że pacjent nie jest w stanie sam ich dostrzec. Ze względu na fakt, iż tak niewiele wiadomo o jaskrze z niskim ciśnieniem, większość lekarzy w leczeniu tej choroby ogranicza się do zmniejszania ciśnienia ocznego za pomocą leków, terapii laserowej oraz tradycyjnej operacji.

• Jaskra wrodzona

Ten typ jaskry występuje u niemowląt, u których w okresie prenatalnym doszło do niewłaściwego lub niekompletnego rozwoju kąta przesączania. Jest to rzadka choroba, która może być dziedziczna. Objawy jaskry wrodzonej to: powiększone oczy, nadmierne łzawienie oczu, zamglenie rogówki i nadwrażliwość na światło. Jeśli nie ma dodatkowych komplikacji, w leczeniu jaskry wrodzonej zwykle wystarczy przeprowadzenie mikrooperacji. W pozostałych przypadkach stosuje się leki lub wykonuje tradycyjną operację. Leki stosowane w leczeniu jaskry wrodzonej to najczęściej krople do oczu i środki doustne. Mają one za zadanie zwiększyć odpływ wydzieliny z oczu lub zmniejszyć wydzielanie płynu. Oba działania powodują zmniejszenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Celem leczenia jaskry wrodzonej u dzieci jest umożliwienie małym pacjentom normalnego życia. Mimo iż utraconego wzroku nie można odzyskać, istnieją sposoby na zoptymalizowanie zdolności widzenia u dzieci. Równie ważne jest wspieranie niezależności dziecka i zachęcanie go do uczestniczenia w codziennych czynnościach.

• Jaskra wtórna

To jaskra, która pojawia się, gdy inna choroba powoduje wzrost ciśnienia ocznego prowadzący do uszkodzenia nerwu optycznego oraz utraty wzroku. Jaskra wtórna może wystąpić na skutek urazu oka, stanu zapalnego, guza, a także zaawansowanej zaćmy lub cukrzycy. Choroba może być również wynikiem przyjmowania niektórych leków, na przykład steroidów. Jaskra wtórna może mieć postać łagodną lub ciężką. Rodzaj jej leczenia zależy od tego, czy jest to jaskra otwartego kąta przesączania, czy jaskra zamkniętego kąta.

• Jaskra barwnikowa

Choroba rozwija się, gdy cząsteczki barwnikowe znajdujące się w tylnej części tęczówki dostają się do przejrzystego płynu wydzielanego wewnątrz oka. Drobinki są transportowane do kanalików odprowadzających wydzieliny z oczu i powoli zatykają je. W rezultacie ciśnienie wewnątrzgałkowe rośnie.

• Jaskra pourazowa

Powstaje z powodu urazu oka natychmiast po tym wydarzeniu lub nawet całe lata później. Ryzyko wystąpienia jaskry pourazowej jest większe u osób ze znaczną krótkowzrocznością, infekcjami, po urazach lub operacjach oczu.

• Wysiękowa postać jaskry

Ta postać jaskry charakteryzuje się nieprawidłowym tworzeniem nowych naczyń krwionośnych na tęczówce i ponad okiem. Choroba ma zawsze związek z innymi zaburzeniami, najczęściej z cukrzycą. Wysiękowa postać jaskry nigdy nie rozwija się w odosobnieniu.

• Zespół rogówki śródbłonka

Ta rzadka postać jaskry atakuje zwykle tylko jedno oko. Choroba rozwija się, w miarę jak komórki z tylnej powierzchni rogówki zaczynają rozprzestrzeniać się na oko, kąt przesączania i powierzchnię tęczówki, zwiększając ciśnienie oczne i niszcząc nerw optyczny. Komórki rogówki powodują również tworzenie zrostów, które łączą tęczówkę z rogówką, blokując kąt przesączania. Zespół rogówki śródbłonka częściej występuje u kobiet o jasnej cerze. Objawy choroby to: niewyraźne widzenie po obudzeniu się oraz postrzeganie aureoli wokół świateł. W leczeniu tej odmiany jaskry wykorzystuje się leki oraz zabiegi chirurgiczne. Terapia laserowa jest w przypadku zespołu rogówki śródbłonka nieskuteczna.

OBJAWY

Jaskra jest chorobą, która przez długi czas może nie dawać żadnych, charakterystycznych objawów. Dlatego większość pacjentów długo zwleka z podjęciem decyzji o wizycie u okulisty, co nierzadko skazuje ich na późniejsze problemy ze wzrokiem. Objawy jaskry są niezwykle zróżnicowane, bowiem istnieje kilkanaście odmian klinicznych tej choroby, które różnią się między sobą symptomami, ale również czynnikiem wywołującym oraz rokowaniami.

Pojawiające się plamki są początkiem jaskry

Pierwszym znakiem tego, że coś się dzieje, są poranne bóle głowy. Mają one dość duże natężenie, w większości przypadków przechodzą w migrenowe bóle głowy.

Poza tym, symptomy dotyczą także jakości i ostrości widzenia. Pacjenci często skarżą się na pojawianie się w polu widzenia tęczowych plamek, które z czasem stają się coraz większe.

Następuje widoczne pogorszenie ostrości widzenia oraz zmniejszenie pola widzenia – jest to związane z tak zwanym kątem przesączania. Większość pacjentów posiada szeroki kąt przesączania, więc w takich wypadkach, objawy choroby pojawiają się dopiero po pewnym czasie i mają narastający charakter.

Początkowo chory w ogóle nie zauważa objawów, ponieważ te mogą rozwijać się przez kilka lat. U znacznej mniejszości chorych (u około 20 procent) dochodzi do powstawania tak zwanego wąskiego kąta przesączania, co powoduje, że objawy choroby pojawiają się szybko i szybko postępują.

Pojawiają się dolegliwości bólowe, które lokalizowane są w okolicy zajętego oka, a także z tyłu głowy. Powodują one u chorego zawroty głowy, mdłości, a czasami również problemy z utrzymaniem równowagi. Pojawić się może również zapalenie spojówek, które cechuje się odpornością na leczenie i dużym natężeniem objawów

Stopniowa utrata wzroku w jaskrze

LECZENIE

Głównym sposobem leczenia jaskry jest leczenie farmakologiczne, czyli podawanie kropli do worka spojówkowego. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele kropli obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe. Zwykle leczenie rozpoczynamy od monoterapii, czyli podajemy 1 rodzaj kropli. Przy nieuregulowanym ciśnieniu lub postępujących zmianach w polu widzenia stosuje się intensywniejsze leczenie poprzez dodanie kropli o innym mechanizmie działania. W przypadku politerapii (podawanie kilku leków) istnieje możliwość zastosowania preparatów złożonych. Zawierają one w sobie dwie substancje czynne o różnym mechanizmie działania. Są one najkorzystniejszą i najefektywniejszą formą podawania leków.

Laseroterapia stosowana jest w większości przypadków u osób, u których leczenie farmakologiczne nie daje satysfakcjonujących rezultatów lub istnieją pewne przeciwwskazania do przeprowadzenia zabiegu operacyjnego.

• Bez wątpienia najpopularniejszą metodą laserową leczenia jest trabekuloplastyka, której celem jest udrożnienie zablokowanego kąta przesączania. Ten typ terapii przynosi najbardziej wymierne rezultaty w przypadku jaskry prostej oraz związanej z tak zwaną pseudoeksfoliacją. Zabieg wykonuje się zazwyczaj u pacjentów powyżej 50 roku życia. Promień lasera działa stymulująco na komórki budujące oko, co prowadzi do zwiększania przepuszczalności cieczy – skutkiem tego jest odbarczenie gałki ocznej, zmniejszenie ciśnienia panującego w jej wnętrzu oraz polepszenie pola widzenia.

• Jaskra z wąskim kątem przesączania leczona jest za pomocą irydoplastyki, która pozwala na poszerzenie owego kąta, powodując lepszy odpływ cieczy z gałki ocznej.

• Ciekawą formą leczenia jaskry jest irydotomia, która przynosi najlepsze efekty u osób, u których wystąpił ostry atak tej choroby. Polega ona na bezkrwawym wycięciu dodatkowego otworu w tęczówce, co również wpływa na zawartość płynu wewnątrzgałkowego w oku.

CZYNNIKI  RYZYKA

Głównym czynnikiem ryzyka w przypadku jaskry jest wiek pacjenta. Choroba ta atakuje głównie osoby w wieku powyżej 40 lat, przy czym ryzyko gwałtownie wzrasta po przekroczeniu 70 roku życia.

Ważne są także predyspozycje genetyczne, bowiem jaskra jest chorobą występującą rodzinnie.

Duże znaczenie w przypadku tej choroby ma również rasa, przyjmuje się bowiem, że u osób czarnoskórych ryzyko zachorowania na jaskrę jest nawet czterokrotnie wyższe, niż u białych ludzi.

Oprócz powyższych, choroba może rozwijać się także u osób, które posiadają specyficzną budowę gałki ocznej. W takich wypadkach najczęściej jest ona nieduża oraz silnie spłaszczona.

Podwyższone ciśnienie płynu w gałce ocznej ma ścisły związek ze stanem naczyń krwionośnych, a także serca. Powinowactwo jest na tyle duże, że nadciśnienie tętnicze lub postępująca miażdżyca, znacznie zwiększają ryzyko zachorowania na jaskrę.

Duże ryzyko stwarza także cukrzyca, która powoduje uszkodzenia naczyń krwionośnych. Ponadto, w przebiegu tej choroby pojawia retinopatia cukrzycowa, która również jest jednym z czynników ryzyka wystąpienia jaskry.

Schorzenie to pojawia się również u osób, które cierpią na przewlekłe bóle głowy lub migrenę, a także u ludzi z wadami wzroku. Ryzyko zachorowania stwarza przede wszystkim krótkowzroczność wymagająca soczewek powyżej minus czterech dioptrii.

W grupie ryzyka są również osoby zażywające glikokortykosterydy. Powyższe czynniki sprawiają, że jaskra może zaatakować również osoby w stosunkowo młodym wieku.

Według naukowców ze Stanów Zjednoczonych, jednym z czynników ryzyka jest również częste picie kawy. Z najnowszych badań wynika, że zagrożenie chorobą zwiększają już trzy filiżanki dziennie. Jeżeli w twojej rodzinie były już przypadki jaskry, lepiej postaraj się odzwyczaić lub zmniejszyć ilość spożywania kawy. 

Ciekawostki:

Soczewka kontaktowa: Lekiem na jaskrę?

Amerykańscy naukowcy stworzyli specjalne soczewki kontaktowe, które w trakcie noszenia uwalniają do worka spojówkowego latanoprost - lek na jaskrę.

Uczeni z Harvardu opracowali innowacyjne soczewki, dzięki którym już niebawem różnego rodzaju krople do oczu znikną z powszechnego użytku. Soczewki uzyskano dzięki zamknięciu filmów latanoprostowo-polimerowych w hydrożelu. 

"Krople do oczu są generalnie nieskuteczną metodą dostarczania leków, a pacjenci stosują je nieregularnie. Nowe soczewki można potencjalnie wykorzystać w terapii jaskry oraz jako platformę do uwalniania innych leków okulistycznych" - powiedział Joseph Ciolino z Massachusetts Eye and Ear Infirmary.

Każda soczewka ma na środku otwór, a polimer z lekiem znajduje się w części peryferyjnej. Przeprowadzone testy in vivo wykazały, że przez miesiąc osiągnięto takie stężenie latanoprostu w cieczy wodnistej oka, jak przy codziennej aplikacji tej substancji.

Soczewki mogą nie tylko uwalniać pożądany lek, ale i korygować wady wzroku.

Dieta, zmniejszająca ryzyko jaskry

Aby oddalić ryzyko zachorowania na jaskrę, należy spożywać czarne jagody, a także warzywa i owoce o barwie czerwonej, pomarańczowej oraz zielonej. Są one bogate w substancje chroniące nie tylko przed jaskrą, ale również innymi chorobami oczu. Najsilniej jednak chronią związki zawarte w ananasach, cytrusach (zwłaszcza pomarańczach), malinach, truskawkach.

Akupunktura:  Naturalne Leczenie jaskry?

Akupunktura jest reklamowana jako lek na wszystko, od przeziębienia do raka.  Tak więc nie dziwi że jaskra została zidentyfikowana jako kolejna choroba, która może korzystać z tego leczenia.   

Niedawny przegląd opublikowanych badań ocenił wpływ akupunktury na jaskrę. W tym badaniu u pacjentów u których przeprowadzono leczenie akupunkturą ciśnienie wewnątrzgałkowe spadło o 4-5mmHg od rozpoczęciu leczenia.  Jednak ze względu na niską jakość badań i wysokie ryzyko błędu autorzy projektu zaprzestali dalszych badań.

(Źródło: Skuteczne leczenie i zarządzanie ostrej jaskry za pomocą akupunktury. Am J Acup 5:283-5, 1977.) 

Marihuana: Leczniczy środek na jaskrę?

Marihuana, traktowana przez niektórych jak niebezpieczny narkotyk, przez innych jest uważana za zbawienne lekarstwo pomocne w leczeniu stwardnienia rozsianego, jaskry, raka czy AIDS. O lecznicze właściwości marihuany spierają się naukowcy na całym świecie. Bo, wbrew pozorom, najwięcej kontrowersji budzą nie silnie uzależniające opiaty, używane do łagodzenia ostrych bólów, ale właśnie marihuana.

Od wieków marihuana była specyfikiem używanym w medycynie ludowej. Współcześnie wiele badań potwierdza jej lecznicze właściwości głównie w łagodzeniu objawów jaskry.