Ciąża a WZROK

Okres ciąży i oczekiwania na narodziny dziecka to czas, kiedy należy szczególnie zadbać o swoje zdrowie. To właśnie od dobrej kondycji organizmu przed ciążą i w jej trakcie zależy samopoczucie kobiety w pierwszych miesiącach macierzyństwa. W raz z radością jakie niesie powiększenie rodziny każda przyszła mama musi zdawać sobie sprawę, że ciążą powoduje wiele zmian hormonalnych w twoim organizmie, w tym także oczu. Pośród licznych badań, które w tym czasie zalecają lekarze, nie można zapomnieć o badaniu okulistycznym.

Wpływ hormonów

Niezależnie od tego, czy przed zajściem w ciążę występowały problemy ze wzrokiem, czy nie, należy zwrócić uwagę na zdrowie oczu. W czasie ciąży w organizmie kobiety dochodzi do wielu zmian związanych z podwyższeniem poziomu hormonów. Narząd wzroku nie jest tu wyjątkiem. Estrogeny powodujące retencję wody w tkankach bogatych w kolagen wpływają na stan rogówki, twardówki i soczewki. Progesteron zaś, oprócz wpływu na wymienione tkanki, może też oddziaływać na włókna mięśniowe. Zmiany poziomu wspomnianych hormonów mogą prowadzić do zaburzeń refrakcji i nietolerancji szkieł kontaktowych. Retencja wody w rogówce może powodować astygmatyzm, przejściową krótkowzroczność lub nasilenie już istniejącej. Dzieje się tak, ponieważ zatrzymywana w rogówce pod wpływem hormonów woda powoduje jej obrzęk bez zmiany przezierności, a w soczewce wzrost jej objętości. Zmiana refrakcji przez modyfikację promienia krzywizny rogówki może powodować astygmatyzm bardzo wcześnie – na początku ciąży. Krótkowzroczność natomiast pojawia się najczęściej między 31 a 41 tygodniem ciąży.

Do zmiany refrakcji mogą dołączyć także zaburzenia widzenia zmierzchowego, dość powszechnie występujące w okresie ciąży. Możliwe jest też pojawienie się zaburzeń obwodowego pola widzenia, co wiąże się z uciskiem na skrzyżowanie nerwów wzrokowych powiększającej się przysadki mózgowej. Zjawiska te mają szczególnie istotne znaczenie dla kobiet prowadzących w czasie ciąży samochód. Ponadto u około 25% pacjentek w ciąży występuje nietolerancja szkieł kontaktowych, która wiąże się ze zmianą zawartości lizozymu obecnego na powierzchni szkieł. Powikłania związane z noszeniem soczewek kontaktowych w ciąży mogą wynikać z obniżonego czucia rogówkowego, które nasila się szczególnie w drugiej połowie ciąży i może utrzymywać się, aż do kilku tygodni po porodzie.
Normalnym zjawiskiem jest także samoistne obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego o około 10%, w drugiej połowie okresu ciążowego.


Krótkowzroczna mama

Kobiety ze stwierdzoną krótkowzrocznością, szczególnie wysoką, powinny najpóźniej do końca drugiego trymestru poddać się badaniu oceniającemu stan siatkówki. Według obecnego stanu wiedzy, jeśli u pacjentki nie stwierdza się w badaniu okulistycznym obwodowych zmian zwyrodnieniowych, predysponujących do odwarstwienia siatkówki, nie ma powodów do odstąpienia od porodu fizjologicznego. Wszystkie stany zwiększające ryzyko jej odwarstwienia, muszą być poddane obserwacji i ewentualnemu zabezpieczeniu przy pomocy fotokoagulacji laserowej. Wieloośrodkowe badania (1,2) dowiodły, że przy profilaktycznym zabezpieczeniu zmian zwyrodnieniowych fotokoagulacją laserową, ryzyko odwarstwienia siatkówki podczas porodu fizjologicznego jest znikome. Tylko w przypadku istnienia obwodowych zmian zwyrodnieniowych oraz jednoczesnych przeciwwskazań do fotokoagulacji można rozważać zabiegowe skrócenie drugiego okresu porodu lub cięcie cesarskie. Podobna sytuacja zachodzi w przypadku obecności zmian zagrażających wystąpieniem krwotoków śródsiatkówkowych lub doszklistkowych.


Choroby oczu u kobiet w ciąży

Pacjentki z jaskrą w okresie ciąży powinny być pod szczególną opieką lekarza okulisty. Wynika to z faktu, że większość leków przeciwjaskrowych nie może być przyjmowana w okresie ciąży, a w obliczu faktu samoistnego obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego, szczególnie w drugiej połowie ciąży możliwa i konieczna jest modyfikacja dotychczasowego leczenia farmakologicznego lub, jeśli to możliwe wykonanie zabiegu metodą laserową pozwalającą czasami zaprzestać stosowania leków.

Wśród innych zmian patologicznych mogących wystąpić w czasie ciąży są: choroba nadciśnieniowa, choroby naczyniowe, choroidopatia surowicza, czerniak naczyniówki, toksoplazmatyczne zapalenie błony naczyniowej.
Choroidopatia surowicza centralna, to choroba charakteryzująca się przemijającym obniżeniem ostrości wzroku a obiekty mogą być zniekształcone. Może pojawiać się w każdym trymestrze ciąży. Obniżenie ostrości wzroku ustępuje najczęściej 12 tygodni po porodzie bez jakiejkolwiek interwencji chirurgicznej.
Obniżenie ostrości wzroku lub zaburzenia pola widzenia mogą mieć również związek ze zmianami neurologicznymi mogącymi pojawić się w okresie ciąży lub zaostrzyć się w czasie jej trwania tj.np.SM, guzy ośrodkowego układu nerwowego, guzy rzekome.

W przypadku niektórych postaci zapalenia błony naczyniowej, występujących przed okresem ciąży, objawy mogą ulec znacznej poprawie w czasie jej trwania. Jest to związane ze wzrostem poziomu wolnego kortyzonu we krwi ciężarnej. Niestety po porodzie dochodzi do gwałtownego spadku jego poziomu, czym można tłumaczyć nasilenie się zmian zapalnych.


Wpływ chorób na oczy

Wszystkie choroby występujące u kobiet przed ciążą mogą zmieniać swój przebieg w jej trakcie. Jeśli jeszcze przed zajściem w ciążę występują problemy ze zdrowiem, które mają bezpośredni wpływ na oczy, to podczas całego okresu ciąży należy być pod stałą opieką lekarza okulisty, który tylko dzięki okresowym badaniom będzie w stanie należycie czuwać nad stanem narządu wzroku.

Szczególną grupę stanowią kobiety chore na cukrzycę. Ciąża jest bowiem czasem, gdy może nastąpić znaczny rozwój tej choroby. Ryzyko rozwoju zmian w obrębie siatkówki związanych z cukrzycą u każdej osoby chorej na cukrzycę insulinozależną wzrasta po 5 latach trwania choroby. Zmiany hormonalne w ciąży pogarszają już istniejące zaburzenia stężenia glukozy. Z powodu wzrostu ryzyka przyspieszenia retinopatii proliferacyjnej, każda ciężarna z cukrzycą powinna być poddana kontroli okulistycznej, jeśli to możliwe, przed zajściem w ciążę, a także raz w miesiącu przez cały okres ciąży. Każda zmiana proliferacyjna powinna być jak najszybciej poddana fotokoagulacji laserowej. Część zmian pojawiających się w okresie ciąży może ulegać regresji w okresie poporodowym.

Również kobiety z chorobami nerek powinny pozostawać pod stałą opieką okulisty w okresie ciąży. Zmiany oczne w ciąży powikłanej z zespołem naczyniowo-nerkowym mogą rozwijać się, jako następstwo toksemii ciężarnych w trzecim trymestrze ciąży lub być związane z nefropatią występującą przed ciążą.


Laserowa korekcja a ciąża

Wiele kobiet nie wie, czy istnieją jakieś medyczne przeciwwskazania do zabiegu laserowej korekcji wzroku. Kobiety ciężarne nie powinny planować chirurgicznej korekcji wzroku.
- Kobiety w ciąży powinny unikać wszelkich zabiegów medycznych, które nie są niezbędnie konieczne. Dlatego jeśli kobieta wie, że spodziewa się dziecka, nawet jeśli to jest dopiero 2 miesiąc ciąży, nie powinna podawać się żadnemu zabiegowi chirurgicznemu, który niej jest niezbędny - mówi profesor Marta Misiuk - Hojło.

Według lekarzy po porodzie warto odczekać z korekcją wzroku ok. pół roku. To, czy zabieg zostanie wykonany przed zaplanowaną ciążą, czy też pół roku po urodzeniu dziecka, nie ma już znaczenia.


Okulista prawdę Ci powie...

Organizm kobiety ciężarnej wysyła różne sygnały. Nawet te pozornie niezwiązane z narządem wzroku mogą zostać wychwycone przy rutynowym badaniu okulistycznym. Jest tak np. w przypadku toksoplazmozy.
W chwili obecnej do badań wykonywanych rutynowo w okresie ciąży włączono określenie poziomu przeciwciał przeciw toksoplazmozie. Umożliwia to wykrywanie świeżych zakażeń toksoplazmatycznych oraz monitorowanie wcześniej istniejących. Mimo, iż występowanie podwyższonego poziomu przeciwciał nie zawsze jest związane z czynnym ogniskiem zapalnym w narządzie wzroku, to konsultacja okulistyczna może te wątpliwości wyjaśnić oraz pomóc podjąć decyzję o ewentualnym leczeniu.


Chroń oczy w czasie ciąży

Ze względu na mnogość czynników ryzyka, warto w okresie ciąży pamiętać o wizycie okulistycznej, a w razie potrzeby o regularnym badaniu wzroku. W obliczu tak licznych zmian fizjologicznych i patologicznych, które mogą wystąpić w tym okresie, wskazane jest, aby każda kobieta spodziewająca się dziecka zasięgnęła porady okulisty.



Podczas najważniejszych 9-miesięcy przyszła mama musi dbać nie tylko o swoje dziecko oferując mu cały pakiet miłości ale przede wszystkim dbać o siebie i swoje ciało, w tym także swoje oczy.





Źródło:
1. Prost M. Wysoka krótkowzroczność a poród. Klinika Oczna 1998; 2: 129.
2. Sunness JS. The pregnant woman’s eye. Surv Ophthalmol 1988; 32: 219.